دانش آموزان و دانش پژوهان عزیز لازم است برای فعالیت های خود یک برنامه درسی داشته باشند تا از پیش، کارهای خود را منظم و زمان بندی کنند و ضمن انجام به موقع آن ها از نگرانی بیش تر جلوگیری نمایند. براساس برنامه زمان بندی شده برای هر موضوع درسی وقت کافی اختصاص دهید و زمان استراحت و تفریح خود را مشخص کنید.
از سوی دیگر ، برای تقویت اراده و روحیه خود در هر مرحله از انجام برنامه، میزان موفقیت خود را ارزیابی کنید و به خودتان نمره بدهیدو نقاط ضعف خود را در ادامه کار اصلاح کنید تا به تدریج بر سستی و ضعف اراده خود مسلط شوید. نوع غذا در آمادگی جسمی و روانی برای مطالعه و یادگیری نیز تأثیر دارد.
بنابراین دقت نمایید:
از مواد غذایی متنوع و طبیعی و سالم به ویژه میوه ها و مواد غذایی ویتامین دار و دارای مواد قندی به جای مواد غذایی پروتئینی و یا پرچربی استفاده کنید، زیرا این قبیل مواد غذایی به دلیل جذب آسان و سبکی معده فرصت بیشتری را به جریان خون برای رفتن به مغز و کمک به فعالیت های فکری می دهند.
فراموش نکنید تنفس عمیق در طول روز ، اکسیژن بیش تری را به ریه های شما وارد می کند. اکسیژن نیز برای سوخت و ساز در بدن، سلامت بیش تری را برای شما به ارمغان می آورد.
در هر حال موفقیت در درس ها بستگی به میزان تلاش و همت شما و برنامه ریزی و نظم در کارها دارد. به هر میزان که تلاش و برنامه ریزی بهتر و بیشتر باشد، موفقیت نیز بیشتر خواهد بود.
                           

۱ - برنامه خود را واقع بینانه تنظیم کنید یعنی مقدار زیادی کار را برای زمان محدود در نظر نگیرید.
۲ - کارهای فوق العاده و پیش بینی نشده را هم در برنامه خود منظور کنید زیرا این قبیل کارها برنامه شما را برهم می زننند.
۳ - وقت مطالعه خود را تقسیم کنید مثلاً برای حفظ مطالب بهتر است چند روز مطالعه کنید و هر روز یک ساعت، تا اینکه در یک روز به طور پیوسته چند ساعت مطالعه کنید.
۴ - سعی کنید کارهای سنگین و مطالعه مطالب مهم را در ساعت های مناسب قرار دهید و کارهای سبک تر را در موقع دیگر.
۵ - به هیچ وجه مطالب مشابه را با هم نخوانید زیرا مطالب مشابه در هم تداخل ایجاد کرده، ذهن شما را دچار اشتباه می کنند. مثلاً مطالب گرامر زبان انگلیسی را که دستور زبان مذکور را آموزش می دهد با دستور زبان فارسی یا عربی با هم نخوانید.
۶ - سعی کنید یاد بگیرید زمان مورد نیاز را برای مطالعه تخمین بزنید تا از وقت بهره بیشتری ببرید. برای تخمین درست زمان مورد نیاز، به تمرین احتیاج دارید.
۷ - در حین مطالعه پس از هر یک ساعت، ده دقیقه استراحت نیز منظور کنید.
۸ - سعی کنید هنگام مطالعه در جریان مطالعه وارد شوید یعنی خود را خارج از کتاب و موضوع قرار ندهید بلکه به درستی و نادرستی مطالب فکر کنید و ضمن درگیری با مطالب به آنها با دیدی انتقادی بنگیرید.
۹ - مکان مطالعه از جهت سر و صدا و سرما و گرما و عواملی که موجب حواس پرتی می شوند بسیار اهمیت دارد لذا به این نکته نیز توجّه داشته باشید.
یکی از روشهای مطالعه که خود از شش بخش جداگانه تشکیل شده است با عنوان فوق شامل مراحل :
۱ - پیش خوانی ۲ - سؤال کردن ۳ - خواندن اولیه ۴ - تفکر ۵ - از بر یا از حفظ گفتن ۶ - مرور کردن یا مطالعه مجدد می باشد.
                                  

رهنمودهایی برای شرکت در امتحانات:

۱ - حتماً در جلسات آخر درس در یک ترم تحصیلی شرکت کنید زیرا اغلب دبیران، مطالب کلاس را در این جلسات مرور و راجع به امتحان و نحوه انجام آن صحبت می کنند.
۲ - از دبیر بخواهید تا نوع امتحان خود را مشخص کند که تشریحی ( انشایی) است یا چهار (چند) گزینه ای و یا کامل کردنی و - ، زیرا نحوه مطالعه برای هر نوع امتحان با دیگری متفاوت است.
۳ - خود را پیش از موقع برای امتحان آماده کنید یعنی به طور تصادفی مطالب مربوط به یک درس را اعم از یادداشت های کلاسی، تمرین های حل شده در کلاس، جزوه ارایه شده و یا مطالب کتاب درسی را بخوانید. این به شما کمک می کند تا میزان دشواری و اهمیت مطالب را حدس برنید و بعداً به مطالب مهم تر بپردازید.
۴ - زمان مطالعه را تخمین زده و مطالب را بودجه بندی و یا تقسیم کنید و برنامه مطالعه خود را تنظیم نمایید.
۵ - به طور دقیق مشخص کنید از مطالعه یک فصل یا یک بخش از کتاب به دنبال چه هستید، برای این منظور مطالعه نمونه سؤال از قسمت های مختلف مطالب ، راهنمای خوبی است زیرا در این صورت مطالعه شما هدف دار خواهد شد و از سردرگمی و گشتن به دنبال مطالب نامعلوم جلوگیری می شود.
۶ - شب قبل از امتحان فقط به دوره کردن مطالب بپرداید و حتماً پس از آخرین دوره کردن و قبل از امتحان مطالب دیگری نخوانید زیرا ذهن شما را سردرگم می کند.
۷ - پس از مطالعه هر قسمت و مرور مطالب به یک نمونه سؤال از درس مربوط پاسخ دهید ومیزان آمادگی خود را مشخص نمایید و این را حتماً بدانید اگر قادر به پاسخ گویی سؤال های نمونه نباشید در جلسه نیز موفق نخواهید شد.
                                                

   امتحانات تشریحی:

۱ - برای آماده شدن قبل از امتحانات تشریحی در مطالعه به دنبال چهارچوب مطالب بگردید و روال موضوع را پیدا کنید تا اینکه فقط عده ای از جزئیات نامربوط را حفظ کنید.
۲ - در مطالعه سؤالاتی طرح کنید که جهت مطالعه شما را مشخص کنند، البته سوال های بسیار دقیق برای شما مشکلاتی را به وجود می آورند و مانع کشف چهارچوب مطالب توسط شما می شوند.
۳ - با توجه به سؤالاتی که آماده کرده اید نکات یادداشت شده در کلاس درس و علامت گذاری شده در کتاب و توضیحاتی را که در حاشیه کتاب یادداشت کرده اید بخوانید.
۴ - سعی کنید تا می توانید دانسته های خود را که از مطالعه مطالب مربوط به درس مورد نظر، در ذهن دارید از نو مرور و بیان کنید زیرا لازمه پاسخ دادن به سؤال های انشایی ( تشریحی) بیان کردن مجدد و از نو مرتب کردن مطالب مربوط است.
۵ - مطالب را به زبان خود بیان کنید زیرا اگ نتوانید این کار را قبل از امتحان انجام دهید به احتمال زیاد در جلسه امتحان نیز قادر نخواهید بود.
۶ - حتماً ورقه های امتحانی قبلی خود را که توسط معلم تصحیح و نمره گذاری شده اند و در واقع نقاط ضعف شما را مشخص می کنند بررسی و در بخشهایی که نمره نگرفته اید و اشکال دارید مطالعه تکمیلی و تمرین لازم را انجام دهید.
                                            

در جلسه امتحانات تشریحی:

۱ - ابتدا به سرعت تمام سؤال ها را بخوانید و وقت مورد نیاز را به طور نسبی تخمین برنید و در ضمن مدتی را هم برای دوره کردن پاسخ های خود منظور کنید. اما اگر زود مضطرب می شوید، می توانید سؤال ها را تک به تک ملاحظه نمایید و پاسخ دهید ولی حتماً به زمان توجه داشته باشید و فرصت را از دست ندهید.
۲ - ابتدا سؤالاتی را پاسخ دهید که کاملاً از پاسخ آن مطمئن هستید.
۳ - دقت داشته باشید که سؤال از شما چه می خواهد. در این مورد به کلمات راهنما در سؤال توجه کنید، این کلمات عبارتند از :( نام ببرید، تعریف کنید، محاسبه کنید، مقایسه کنید، فهرست کنید ، تحلیل کنید، اثبات کنید، بحث کنید و -) حال با توجه به کلمه راهنما فعالیت خواسته شده را انجام دهید. از سوی دیگر به مثبت یا منفی بودن لحن یا بیان سؤال نیز توجه داشته باشید البته خوشبختانه در سالهای اخیر زیر کلمات منفی در سؤال ها خط کشیده می شود که موضوع برجسته تر باشد.
۴ - اگر سؤال نیاز به یک فرمول و شکل یا - پیش از فراموش کردن، آن را یادداشت کنید.
۵ - مرتب به ساعت نگاه نکنید و اگر پیش از وقت، پاسخ های سؤال ها را تمام کردید برای اطمینان پاسخ های خود را دوباره مرور کنید.
                                       

امتحانات چهارگزینه ای یا جور کردنی:

۱ - نکات مهمی که استاد و دبیر مربوطه گفته و شما یادداشت کرده اید، مطالب مهمی که در کتاب زیر آنها خط کشیده و یا مطالبی که در حاشیه نوشته اید، دوباره برای خود تکرار کنید و آنها را از بر کنید.
۲ - تعریف های مهم را حفظ کنید، خصوصاً آنها که در متن کتاب با خط درشت تر و یا خط مورّب نوشته شده است.
۳ - در درس زبان خارجی لغات زیادی را باید حفظ کنید و این سبب موفقیت بیش تر شما در امتحانات خواهد شد زیرا در چند سال اخیر در طرح سؤال های زبان انگلیسی به معانی لغات بیش تر توجه شده است. برای این کار می توانید لغات را در متن حفظ کنید و آنها را در دسته های کوچک قرار داده ، براساس تشابه یا ریشه مشابه تنظیم کنید. نکات دستوری و قواعد را با ساختن جمله به کار برده و به خاطر بسپارید.
۴ - در درسهایی که نیاز به حل مسأله دارند حتماً مسایل را خود حل کنید زیرا مرور مسایل حل شده فقط وقت شما را تلف خواهد کرد.
۵ - شکل ها و فرمول ها و سایر نکات مهمی که ممکن است در پاسخ گویی به سؤال ها به شما کمک کنند دوباره نویسی کنید تا مطمئن شوید آنها را یاد گرفته اید.
۶ - در امتحانات چهارگزینه ای دانستن چهارچوب و کلیات مطالب ضروری است اما در سؤال ها تأکید بیش تر بر روی جزئیات و رابطه بین اجزا خواهد بود و از این بخش ها سؤال طرح می شود.
                                

در جلسه امتحانات چند گزینه ای و جور کردنی:

۱ - سؤال ها را به اجمال بررسی کنید و تعداد آنها و زمان اختصاص داده شده را در نظر آورید.
۲ - ابتدا سؤال های ساده را جواب دهید و سپس به سراغ بقیه بروید و در صورت نداشتن نمره منفی سعی کنید حتی با حدس و گمان هم که شده به همه سؤال ها پاسخ دهید.
۳ - بعضی سؤال ها راهنمای گروهی از سؤال ها هستند حتماً به آنها توجّه کنید.
۴ - در سؤال های ( صحیح - غلط) ، بیانات جامع و فراگیر یا کلّی تر از گفته های محدود و مطلق صحیح تر هستند.
۵ - در مطالعه سؤال آن را به طور کامل بخوانید و در ضمن گزینه های ارایه شده را هم تا آخر مطالعه کنید زیرا گاهی اوقات آخرین گزینه صحت بیش تری دارد مثلاً جواب آن (همة موارد قبلی) است.
۶ - در موقع حدس زدن معمولاً اوّلین حدس شما صحیح تر است، پس در صورتی پاسخ خود را عوض کنید که از صحیح بودن پاسخ جدید مطمئن باشید.
۷ - پاسخ های خود را ابتدا روی برگه سؤال مشخص کنید و پس از اتمام هر گروه از سؤال ها به پاسخ نامه منتقل کنید.
۸ - زمانی را برای مرور تست ها بگذارید و اگر به نادرستی پاسخی یقین دارید آن را اصلاح کنید.
۹ - با اتکا و توجه به خداوند متعال بعد از گرفتن نمره امتحان و اخذ ورقه امتحان خود از دبیر در صدد کشف و رفع نواقص پاسخ های خود برآمده و برای امتحانات بعدی آماده شوید.
                                                  

  دعای قبل از مطالعه:

اللّهم اخرجنی من ظلمات الوهم و اکرمنی بنور الفهم
اللّهم افتح علینا ابواب رحمتک وانشر علینا خزائن علومک برحمتک یا ارحم الرّاحمین

تهیه کننده: دبیر علوم اجتماعی آقای رمضان طالبی